در گفتگو با داود یاراحمدی کارشناس اقتصاد هنر عنوان شد:

آقای رئیسی برای حل مسئله اقتصاد هنر باید پا پیش بگذارد

زن در فرهنگ ایران از دیرباز تاکنون همواره از جایگاه برازنده ای برخوردار بوده و هست. یکی از شاخصه های رشد فکری و اجتماعی جوامع، نوع نگاه شان به زن است که این مسئله همواره در فرهنگ ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. به گونه ای که در نظام اجتماعی ایران باستان می توان نشانه های توجه به حقوق و جایگاه زن را مشاهده کرد. این روند هر چند بر اثر تاخت و تازها و التقاط فرهنگی که در دوره هایی از تاریخ پدید آمده است دست خوش فراز و نشیب شده است؛ اما روح کلی فرهنگ ایرانی اسلامی تجلیل و تکریم زن است و این مسئله در ادبیات و هنر ایرانی  از گذشته تا به امروز قابل مشاهده بوده و هست است.

از این حیث حضور بيش از 70درصد بانوان در رشته‌هاي مختلف هنري بعد از انقلاب را می توان بيانگر توجه لازم در کشور  به زنان هنرمند با ویژگی ها و شرایط مختص و منحصر به خود دانست.

در همين راستا جشنواره “آفريده” خود مصداق بارز توجه خاص به حضور زنان در عرصه هنر و اقتصاد هنر کشور مي باشد كه به صورت اختصاصي به نقاشي زنان ايران پرداخته است.

به همين دلیل فرصتي پيش آمد تا با داود ياراحمدي دبير جشنواره آفريده که خود از هنرمندان مطرح داخلی و بین المللی است به گفتگو بنشينيم.

براي شروع صحبت بد نيست به اين بپردازيم كه ايده جشنواره آفريده از كجا و چگونه شكل گرفت؟

به عبارت دیگر “آفريده” چگونه آفريده شد؟

واقعيت اين است كه آفريدن هميشه با فكر پيشين، يا با برنامه ريزي قبلي و يا اينكه توجه به موضوع شكل نمي‌گيرد. يك شعر در خيلي از اوقات به شاعر الهام مي شود بدون اينكه خودش هم به آن موضوع فكر كرده باشد. يك نويسنده، هنرمند و خالقين خيلي از رشته هاي هنري، از صيروت وجوديشان كه منبعث شده از فضاي بيروني است به صورتگري مي رسند. اين را عرض كردم كه به اين نتيجه برسم، اگر چه ممكن است ماجراي شكل‌گيري ” آفريده” طي يك عقبه فكري بوده، ولي در حقيقت به واسطه زمين مانده هايي بوده است كه در قالب اين جشنواره شكل گرفته است.

به همين خاطر برای اولین بار مسئولین جشنواره”آفريده” سعي بر اين داشتند كه ضمن توجه لازم به آثار هنرمندان زن در كشور به صورت ويژه، به مبحث اقتصاد هنر زنان به صورت تخصصي در كشور نيز بپردازند.

چرا كه توجه به ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل زنان هنرمند مي‌تواند نقش بي‌بديلي را از آنها در جامعه شكل بدهد.

 در اين مسير نقش اقتصاد هنر چگونه تعريف شده است؟

فروش آثار هنری امری مهم در زمینه اعتلای اقتصاد هنر جهت حمایت از هنر و هنرمندان و معرفی هنرمندان و آثار آنها به علاقه مندان و مجموعه داران است. زین سبب جشنواره فروش نقاشی زنان ایران، سعي بر اين دارد كه به عنوان حلقه وصل بین هنرمندان و مجموعه داران و يا علاقمند به آثار هنري باشد. اگر چه اين اتفاق، رسالتی فراتر از جنبه‌های اقتصادی را مد نظر خود قرار داده و سعي بر آن دارد كه در این دوران کرونایی و رکود خرید و فروش و تولید آثار هنری، زمینه مناسبی را برای رشد و ترویج هنر علی‌الخصوص زنان هنرمند کشور فراهم نماید. همچنین عاملی جهت وسعت بخشیدن به دامنه شناخت عمومی جامعه مخاطبين و خريداران نسبت به آثار زنان هنرمند فرهیخته كشور باشد.

آيا مشابه اين جشنواره قبل وجود داشته است؟

البته نمايشگاههاي نقاشي به صورت مناسبتي و يا گروهي از بانوان در شهرها و استانها وجود داشته است اما اينكه به صورت يك فراخوان كشوري، خاص فروش آثار زنان باشد، قبلا وجود نداشته است. برگزار کنندگان جشنواره آفریده سعی بر این دارند که با حضور آثار بانوان هنرمند کشور، این اتفاق را شکل دهند که در جشنواره دوم خود، بتوانند اولین حراجی فروش آثار زنان هنرمند را به صورت بين الملي شکل دهند. 

توجه به مسئله اقتصاد هنر چه نقش و تاثيري مي‌تواند در گسترش زمينه‌هاي ديگر هنري داشته باشد؟

معمولا ایجاد هر بستر کاری، مخاطب و گستره بیشتری را برای آن موضوع به همراه خواهد آورد. حال این مسئله در هر زمینه ای ممکن است شکل بگیرد.

اقتصاد از گذشته تا به امروز از آن دغدغه هایی بوده که ذهن هر کسی را مشغول چند و چون خود کرده است. به همین دلیل بازارهای مختلف شکل گرفته و تکنیک های مختلف تری برای بازاریابی و جذب مخاطب بیشتر بوجود آمده اند. در همین راستا هم بحث هنری پا به پای همین اتفاق از گذشته تا به امروز در این میدان بوده است. به عنوان نمونه می شود به نخستین حراج ثبت‌ شده در طول تاریخ در کتابخانه سلطنتی بریتانیا که در سال ۱۶۹۳ در لندن اتفاق افتاد، اشاره کرد.

پس از توجه به این مقوله در سال 1966 دو اقتصاددان به نامهاي اچ.بامول و دبلي. بامول اقدام به نگارش كتابهايي در زمينه اقتصاد هنر کردند و به طور كلي این جنبه کاری را مورد بررسي قرار دادند.

در حقیقت باید گفت که زلف توسعه هنر و گسترش فعالیت‌های هنری به زلف اقتصاد هنر گره خورده است، و قطعا فروش هر چه بیشتر آثار در این گونه جشنواره‌ها، حراجی‌ها و آرت‌فرهای مختلف انگیزه تولید آثار هنری در بین خالقان آثار هنری را بیشتر خواهد کرد.

بازاری که شما از آن یاد می کنید به چه صورت می تواند در بحث اقتصاد هنری کشور برای همه هنرمندان عملیاتی شود؟

واقعیت امر این است که متاسفانه وقتی بحث اقتصاد پیش می آید به مثابه خیلی از موارد دیگر اقتصادی از گذشته تا به امروز، لابی ها و دستان پشت پرده در یک گرته بری خارجی در جامعه امروز ایران هم شکل می گیرد که فروش آثار هنری از این ماجرا دور نمانده است.

داغ کردن برخی هنرمندان و آثار، فروش کذایی و اعلان اعداد و ارقام‌های نجومی، خرید و فروش بی هیچ اثر و وجود خریداری، گعده های فروش با چنبره بر روی برخی آثار ثابت و دست به دست کردن در بین برخی دلالان هنری و… همه از مواردی هستند که به علت نبود کارشناسان اقتصاد هنری قوه قضاییه، ارشاد و امور مالیاتی کشور به عنوان ناظران بی‌طرف در این ماجرا، بازار اقتصاد هنر کشور را مریض کرده و به سمتی می‌برند که هنر کشور را در آینده نه اینکه کمک نخواهند کرد بلکه دچار مشکل و سرخوردگی می کنند.

اما اگر در همین راستا دستگاه‌ها و مؤسسات متعلق به قوای سه‌گانه با توجه به مصوبات مجلس ششم در سال 1382 و تاکید دوباره مجلس در سال 1390، آئین‌نامه مبنی بر تخصیص یک دهم درصد از اعتبارات عمرانی به منظور خرید آثار هنری منقول و غیرمنقول از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زیر نظر کارشناسان اقتصاد هنر اختصاص دهند، شاید بشود گره کور زمین مانده اقتصاد هنر در این آشفته بازار هنری را باز کرد .

زیرا  از یک سو بهانه ادارات و مراکز سه گانه کشور _ ملزم نبودن _ دستگاه‌ها برای خرید آثار هنری باعث شد این مصوبه آن‌گونه که مد نظر بود، اجرایی نشود. از سوی دیگر شفاف نبودن شیوه هزینه در متن مصوبه ممکن است ادارات را با سازمان بازرسی کشور رو در رو کند. بنابراین اگر قوه قضائیه برای حمایت از هنرمندان با این ماجرا رأساً ورود کند، بهانه موسسات هم برای خرید آثار هنری از بین خواهد رفت.

تصور من بر این است که در این دوران کرونایی و به هم ریختگی اقتصادی و معاش هنرمندان کشور، به جای تخصیص وام‌هایی که معلوم نیست هنرمند از کجا بازپرداخت آن را تضمین کند و یا در این مسیر پرپیچ و درازدامن بانک‌ها اصلا به سرانجام خواهند رسید، آقای رئیسی ریاست محترم قوه قضائیه همتی کند و برای حل مسئله زمین مانده خرید آثار هنری پا پیش بگذارد، تابوی 16 ساله مشکل خرید آثار هنری کشور را برای همیشه زمین بزند و با خرید آثار هنری برای دستگاه‌های زیرمجموعه خود به همه هنرمندان کشور عیدانه‌ای به یاد ماندنی هدیه دهد.